Khu Maleme-Chania

Lính nhảy dù Đức bị quân Anh bắt giữ và canh gác

Vào lúc 8h00 ngày 20 tháng 5, lính dù Đức từ các máy bay Junkers Ju 52 đã được thả xuống ở gần sân bay Maleme và thị trấn Chania. Các tiểu đoàn New Zealand số 21, 22 và 23 phòng thủ sân bay Maleme và khu vực lân cận ngay quanh đó. Quân Đức đã chịu thiệt hại nặng nề trong những giờ đầu tiên của cuộc chiến. Một đại đội thuộc Tiểu đoàn III, Trung đoàn Xung kích số 1 mất đến 112 người bị chết trong tổng số 126; và 400 trong số 600 lính của tiểu đoàn đó đã bị giết trước khi ngày thứ nhất kết thúc.[33]

Các lực lượng ban đầu của Đức đa phần đã bị quân New Zealand phòng thủ sân bay và quân Hy Lạp ở quanh Chania đánh cho tơi tả. Nhiều tàu lượn chở lính dù đã bị bắn hạ bằng súng cối chỉ vài giây sau khi hạ cánh. Những toán quân chở bằng tàu lượn mà đổ bộ an toàn thì gần như đều bị quân phòng thủ New Zealand và Hy Lạp xóa sổ đến người cuối cùng.[33]

Có một số lính nhảy dù và tàu lượn Đức vô tình đổ bộ sai vị trí ở gần cả hai sân bay, điều này rất thường thấy trong công tác thả dù, và họ đã thiết lập các vị trí phòng thủ tại hai địa điểm: một ở phía tây sân bay Maleme và hai ở khu "Prison Valley" (Thung lũng Tù nhân) thuộc địa phận Chania. Mặc dù cả hai lực lượng này đều bị giam chân tại chỗ và không chiếm được các sân bay, nhưng họ đã giữ nguyên được vị trí và buộc quân phòng thủ phải triển khai đối phó.[34]

Các lực lượng cảnh sát và học viên sĩ quân Hy Lạp cũng đã hành động, Trung đoàn Hy Lạp số 1 (Tạm thời) phối hợp với dân thường đánh tan một biệt đội lính dù Đức được thả xuống tại Kissamos. Đồng thời, Trung đoàn Hy Lạp số 8 và các thành phần thuộc lực lượng của đảo Crete đã chặn đứng cuộc tiến quân của Tiểu đoàn Trinh sát 95 tại Kolimbari và Paleochora, những nơi mà quân tiếp viện Đồng Minh từ Bắc Phi có khả năng đổ bộ lên được.

Khu Rethymno-Heraklion

Thêm nhiều lính dù Đức được thả xuống Crete từ các máy bay vận tải Junkers 52, ngày 20 tháng 5 năm 1941. Ảnh chụp của một nhiếp ảnh gia chiến trường người Anh, bức ảnh này đã được chỉnh sửa cho thêm vệt khói đen từ một chiếc Ju 52 bị thương, để phục vụ mục đích tuyên truyền. Thực tế, có nhiều máy bay đã bị hỏa lực phòng không tiêu diệt trong quá trình thả dù nhưng không có chiếc nào bị bắn hạ vào thời điểm bức ảnh này được chụp

Đợt máy bay thứ hai của Đức đã đến vào buổi chiều hôm đó và thả thêm lính dù cùng rất nhiều tàu lượn chở theo quân xung kích trang bị vũ khí nặng, một nhóm đã tấn công Rethymno lúc 16h15 và nhóm khác tại Heraklion lúc 17h30. Cũng như với đợt tấn công trước đó, quân phòng thủ đã sẵn sàng chờ đón và gây cho họ những thương vong nặng nề.

Heraklion do Lữ đoàn Bộ binh số 14 của Anh đóng giữ, được tăng cường thêm Tiểu đoàn Bộ binh Úc 2/4 và các tiểu đoàn số 3, số 7 cùng Tiểu đoàn "Đồn trú" (vốn là Sư đoàn "Crete" số 5 cũ). Các đơn vị Hy Lạp bị thiếu thốn nghiêm trọng về trang bị và vật tư, đặc biệt là Tiểu đoàn Đồn trú, do phần lớn các trang thiết bị đã chuyển đến đất liền theo sư đoàn, nhưng dù vậy họ vẫn chiến đấu một cách xuất sắc.

Trong ngày đầu tiên, quân Đức đã chọc thủng hàng rào phòng thủ xung quanh Heraklion, đánh chiếm các trại lính Hy Lạp ở phía tây thị trấn và chiếm các bến tàu; nhưng quân Hy Lạp đã phản công và giành lại được các mục tiêu trên. Người Đức cho thả truyền đơn kêu gọi đầu hàng và đe dọa sẽ có hậu quả tàn khốc nếu quân Đồng Minh không chịu ra hàng ngay lập tức. Ngày hôm sau, Heraklion bị ném bom dữ dội. Các đơn vị Hy Lạp nào chịu tổn thất đã được luân chuyển và đảm nhận một vị trí phòng thủ khác trên con đường dẫn tới Knossos.

Khi đêm đến, quân Đức vẫn chưa đánh chiếm được một mục tiêu nào. Trong số 493 máy bay vận tải Đức được sử dụng trong ngày thả dù đầu tiên, có 7 chiếc bị hỏa lực phòng không bắn hạ. Kế hoạch đầy mạo hiểm - cho tấn công vào 4 địa điểm riêng biệt nhằm tối đa hóa hiệu quả của yếu tố bất ngờ chứ không tập trung quân lại - xem ra đã thất bại, mặc dù vào thời điểm đó người Đức vẫn chưa biết lý do tại sao.

Đến tối ngày 20 tháng 5, quân Đức dần dần đẩy lui quân New Zealand ra khỏi Đồi 107, một cao điểm bao quát sân bay Maleme. Các viên tư lệnh phe Trục tại Crete đã quyết định sẽ tung tất cả nguồn lực vào khu vực này trong ngày hôm sau.

Trong số lính dù Đức đổ bộ trong ngày thứ nhất, có cựu vô địch thế giới quyền Anh hạng nặng Max Schmeling, lúc này đang mang cấp bậc Gefreiter. Schmeling đã sống sót qua trận chiến này và qua cả cuộc chiến tranh.

Dân chúng nổi dậy

Lính dù Đức tử trận tại Crete, năm 1941Thường dân Crete bị hành hình trong Vụ thảm sát Kondomari, Crete, 1941

Ở khắp nơi trên đảo, thường dân Crete – đàn ông, đàn bà, trẻ em, linh mục, tu sĩ và cả nữ tu, dù có vũ trang hay không – đã tham gia trận chiến bằng bất cứ loại vũ khí gì có trong tay. Ở một số nơi, súng trường nòng dài kiểu cổ, được sử dụng lần cuối cùng trong cuộc chiến với người Thổ Nhĩ Kỳ, đã được đào lên khỏi chỗ giấu và đem ra chiến đấu.[35] Ở vài nơi khác, dân thường lao vào chiến đấu chỉ với những gì họ kiếm được trong nhà bếp hoặc nhà kho, và nhiều lính dù Đức đã bị đâm hay đập chết trong những lùm cây ô liu rải rác khắp đảo. Trong một trường hợp được ghi nhận, một ông già người Crete đã đánh chết một lính nhảy dù Đức bằng cái ba toong của mình trước khi anh ta kịp gỡ mình ra khỏi những sợi dây dù.[36] Một ví dụ khác, một linh mục cùng con trai đã đột nhập vào bảo tàng của làng và lấy 2 khẩu súng trường từ thời Chiến tranh Balkan để đi bắn tỉa lính dù Đức tại một trong những khu vực đổ bộ. Khi vị linh mục nhắm và bắn bằng khẩu này thì cậu con trai nạp đạn cho khẩu kia. Người dân Crete đã nhanh chóng bổ sung số vũ khí tạm bợ của mình bằng cách lấy vũ khí từ xác lính Đức bị giết chết. Hoạt động của họ không chỉ giới hạn ở mức độ thường dân quấy rối mà còn đóng một vai trò quan trọng trong cuộc phản công của quân Hy Lạp tại Kastelli Hill và Paleochora. Tại những địa điểm đó, các viên cố vấn người Anh và New Zealand đã phải chịu áp lực nặng nề để ngăn chặn cuộc thảm sát xảy ra. Những hoạt động của thường dân cũng đã gây cản trở cho những đội quân Đức tại phía bắc và phía tây Heraklion, cũng như ở chính trung tâm thị trấn.[37]

Đây là lần đầu tiên trong chiến tranh mà quân Đức gặp phải sự kháng cự rộng khắp và không hạn chế từ dân thường, và trong giai đoạn này, nó đã làm họ phải choáng váng. Tuy nhiên, khi đã hồi phục sau cú sốc, lính dù Đức đã đáp lại bằng sự tàn bạo tương tự, họ sát hại rất nhiều dân thường Crete. Ngoài ra, vì phần lớn du kích quân Crete không có đồng phục hay phù hiệu nhận dạng như băng tay, cho nên quân Đức cảm thấy không bị ràng buộc với công ước Genève và giết hại tất cả thường dân có vũ trang lẫn không có vũ trang một cách bừa bãi.

Quốc vương trốn thoát

Phần lớn người dân đảo Crete là những người theo chủ nghĩa cộng hòa của Venizelos — giống như một số lớn người Hy Lạp trên đất liền. Năm 1924, Quốc vương George II của Hy Lạp đã bị lật đổ và lưu đày tại România, và chỉ có thể trở về vào năm 1935 sau khi chính phủ cộng hòa sụp đổ. Phía Đức nhìn nhận George là một người sùng bái nước Anh đến vô vọng và là một trở ngại cho cuộc chinh phục Hy Lạp, vì họ tin rằng quốc gia này chủ yếu có xu hướng chống chế độ quân chủ. Sau khi quốc vương trốn thoát ra đảo Crete vào ngày 22 tháng 4 và đưa ra một thông điệp mang tính thách thức đến người Đức, Hitler đã đáp lại bằng cách công kích quốc vương trong một bài diễn thuyết ngày 4 tháng 5. Người Anh lo sợ rằng sẽ có một cuộc đảo chính tuyên truyền nếu vị quốc vương được họ bảo hộ bị bắt giữ.[38]

Nhà vua lúc này đang ngụ tại một căn biệt thự kiểu Venice có tên Bella Capina, cách Chania hai dặm về phía đông nam. Được tình báo Anh cảnh báo về chiến dịch không vận sắp diễn ra, ông đã rời đến nhà của thủ tướng Emmanouil Tsouderos tại ngôi làng Perivolia ở gần đó một ngày trước khi cuộc tấn công bắt đầu, nhưng đến sáng hôm sau đã buộc phải chạy trốn khỏi Perivolia. Đoàn tùy tùng của ông suýt chút nữa thì đã bị bắt. Từ trong vườn nhà Bella Capina, người ta đã nhìn thấy lính dù Đức đổ bộ xuống gần biệt thự. Đó là những binh lính thuộc Tiểu đoàn 3, Trung đoàn Dù Súng trường số 3, được phân công phụ trách khu Galatas, và vô tình bị thả nhầm xuống ngôi biệt thự. Hải quân Hoàng gia Anh vốn đã sắp xếp một cuộc sơ tán do đại tá J.S. Blunt, tùy viên quân sự Anh tại Hy Lạp giữ vai trò liên lạc. Một trung đội bộ binh New Zealand do trung úy W.H. Ryan chỉ huy được giao nhiệm vụ đội vệ sĩ bảo vệ, cộng thêm một số hiến binh Crete. Đi cùng với nhà vua gồm có người anh em họ - Hoàng tử Peter; đại tá Dimitrios Levidis; thủ tướng Tsouderos; và Kyriakos Varvaressos, thống đốc lưu vong của Ngân hàng Hy Lạp.[39]

Nhóm người này đã nhiều lần bị cả phía Đức lẫn dân bản địa Crete cản trở. Có một phân đội Hy Lạp đã được phái quay lại để lấy một số giấy tờ còn để sót lại của Tsouderos; và khi trở lại họ báo cáo rằng ngôi nhà đã bị chiếm, có nghĩa là quân Đức giờ đã biết đến sự hiện diện của nhà vua ở gần đó. Trung úy Ryan liền cho nhà vua đổi bộ quân phục của mình có gắn dải viền màu vàng và những đồ trang trí khác để thu hút sự chú ý. Đã có lúc, nhóm đã bị kẹt cứng trước đạn súng trường của dân miền núi Crete. Hoàng tử Peter đã hét lên với họ bằng tiếng Hy Lạp, nhưng bị trả lời rằng "quân Đức cũng nói được tiếng Hy Lạp và mặc đồng phục của người Hy Lạp". Cuối cùng cũng thuyết phục được họ rằng đoàn tùy tùng hoàng gia không phải là gián điệp của Đức, và để cho nhóm đi qua. Đêm đó, những người sơ tán nghỉ ngơi tại ngôi làng Therisso và đã phải giật mình hốt hoảng trước một tiếng ồn tại cửa ra vào, nhưng hóa ra đó là do đám tù nhân mới trốn trại trong ngày hôm đó gây ra. Dường như lòng yêu nước đã lấn át mọi sự thông cảm dành cho những người Đức giải phóng cũng như ác cảm đối với chính thể quân chủ, và đám người thoát ngục ấy đã bỏ đi lục tìm vũ khí thay vì phản bội những đồng bào đang lánh nạn của họ.[40]

Mặc dù buộc phải bỏ lại đàn la chở hành lý và không có những quần áo hay trang bị thích hợp cho việc leo núi, đoàn tùy tùng cũng đã an toàn đến được điểm hẹn. Tại đó, cùng với các thành viên đoàn ngoại giao Anh mới đến gia nhập, họ phát tín hiệu cho tàu HMS Decoy và được đón lên ở bờ biển, sau đó đã tới Alexandria vào đêm ngày 22 tháng 5.[41]